FİBROMİYALJİ SENDROMU
Fibromiyalji sendromu (FMS) kas-iskelet sisteminde yaygın ağrı ve hassas nokta adı verilen spesifik noktalarla karakterize bir kas-iskelet sistemi hastalığıdır. Beraberinde halsizlik, uyku bozukluğu, ekstremitelerde subjektif şişlik ve paresteziler görülür. Her yaşta görülebilmekle birlikte 40-60 yaş arası kadınlarda daha sıktır.
FİZYOPATOLOJİ
- Uyku bozuklukları
- Nörohormonal disfonksiyon
- Psikolojik bozukluklar: Psikojenik ağrılar, psikonevrozlar ve kişilik bozuklukları
- Kas patolojileri
FİBROMYALJİ SEMPTOMLARINI ARTTIRICI FAKTÖRLER
- Soğuk ve/veya nemli hava
- Dinlendirmeyen uyku
- Fiziksel ve mental yorgunluk
- Aşırı yüksek aktivite
- Fiziksel inaktivite
SEMPTOMLARI AZALTICI FAKTÖRLER
- Sıcak ve kuru hava
- Sıcak duş veya banyo
- Dinlendirici uyku
- Orta dereceli aktivite
- Germe egzersizleri ve masaj
AMERİCAN COLLEGE OF RHEUMATOLOGY 1990 FİBROMİYALJİ KRİTERLERİ
1- Yaygın ağrı öyküsü: Ağrının yaygın kabul edilmesi için vücudun hem sağ hem de sol tarafında, belde ya da belin altında olması gerekmektedir.
Buna ek olarak aksiyal iskelet ağrısı (boyun ve göğüs ön duvarı veya thoracal omurga veya bel ağrısı) varlığı zorunludur.
2- Parmakla palpasyonda 18 bilinen duyarlı noktanın 11’inde ağrı:
- Oksiput; Bilateral suboksipital kas insersiyonlarında
- Alt servikal; Bilateral C5-C7 intertransvers bölgelerin üstünde
- Trapez; Bilateral üst sınırın orta noktasında
- Supraspinatus; Bilateral kasların yapışma yerlerinde, spina-skapula üzerinde orta noktaya yakın
- İkinci kosta; Bilateral ikinci kostokondral birleşim yerinde, üst yüzeylerin hemen dışında
- Lateral epikondil; Bilateral epikondillerin 2 cm.distalinde
- Gluteal; Bilateral kalça üst kadranında kasın ön kıvrımında
- Büyük trokanter; Bilateral trokanterik çıkıntının arkasında
- Diz; Bilateral,yağ yastıkçığında
Parmakla bastırma yaklaşık 4 kg. İle yapılmalıdır.
Bir noktanın ağrılı sayılması için hasta palpasyonun “ağrılı” olduğunu söylemelidir.
“Duyuyorum “demesi “Ağrılı” olarak kabul edilemez.
Sınıflandırma amacıyla her iki kritere de uyan hastalar FS olarak kabul edilirler.
Yaygın ağrı en az 3 ay süreli olmalıdır.
İkinci bir klinik bozukluğun varlığı FS tanısı ekarte ettirmez.
TEDAVİ
- Hastanın eğitimi
- Medikal tedavi: Trisiklik antidepresanlar
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Hipnoterapi, EMG-biyofeedback, egzersiz
PROGNOZ
- Remitan-İntermittan: Semptomlar kaybolabilir veya sık olmayan biçimde tekrarlayabilir.
- Dalgalanmalar gösteren: Semptomlar tamamen kaybolmaz, aralıklı olarak hafifler ve tekrar şiddetlenir.
- İlerleyici: Semptomlar zamanla giderek şiddetlenir.
MYOFASİYAL AĞRI SENDROMU
- Postür bozukluğu ve/veya tekrarlayan travmalara bağlı yumuşak doku değişiklikler
- Kollajen yapı farklılıkları- Hipermobilite sendromu
- Postür- boyun ağrısı
- Toplumda %40 oranında görülen boyun ağrısının, uzun oturma, kötü postürde durma ile direkt ilişkisi (+)
- Skov ve ark., oturma süresi ile boyun ağrısı arasında korelasyon buldular
- Bilgisayar kullananlar, diş hekimleri, sekreterler risk grubu
- Kötü oturma pozisyonu
- Boynun uzamış pozisyonu, omuzların önde duruşu, derin servikal fleksörlerin zayıflaması ve servikal eklemlerde disfonksiyonla baş ağrısı nedeni olur.
- Üst trapezler ve pektorallerde gerginlik, derin servikalleri zayıflatarak ağrıya yol açar.
- Her yaş ve cinste görülür.
- Özellikle sedanter yaşayan genç-orta yaşlı kadınlarda semptom verir.
- Kronik ağrı sendromlarının en sık nedenlerindendir.
- Ağrı kliniklerine başvuran hastaların yaklaşık %75-85’ine bu tanı konulmaktadır.
İnsidans;
- 30-50 yaş arası en sık
- İleri yaşlarda sertlik ve hareket kısıtlılığı ön planda
Özellikler;
- Lokal ağrı ve yaygın sertlik, tutukluk, uyuşma, kuvvetsizlik,
- Gergin bantvarlığı,
- Palpe edildiğinde ortaya çıkan ağrının klasik bir yayılımı olan tetik nokta,
- Otonom komponentlerin bulunması,
- Tuzaklanmalar ve psikososyal disfonksiyonun eşlik etmesi.
Myofasyal ağrı;
Bir kas veya kas grubunun fasyasındaki bir tetik noktadan (trigger point) kaynaklanan ağrılardır.
Tetik nokta;
Kaslarda ve konnektif dokularda, küçük, çevrelenmiş, lokalize, aşırı duyarlı bölgelerdir.
Tetik nokta oluşumu;
- Kas-iskelet sistem yaralanmaları
- Kaslara akut ve aşırı yüklenme
- Genetik etkenler
- Yorgunluk
- Stres
Ağrıyı doğuran faktörler;
- Yapısal bozukluklar
- Kötü postür
- Uzamış hareketsizlik
- B vit. Eksikliği
- Metabolik ve endokrin bozukluklar
- Enfeksiyonlar
- Psikososyal etmenler
Klinik özellikler;
- Ağrı, hafif ile şiddetli arasında, sızlama, zonklama veya yanıcı karakterde
- Hareketlerde kısıtlılık ve genel yorgunluk
- Ağrı devamlı veya periyodiktir. Israrlı, düşkün bırakan ve sınırlı bir ağrıdır.
- Ağrı ve ek semptomlar nörotomal dağılıma uymadığından tanımlama gecikir veya yanlış olur.
Tanı;
- Öykü
- Muayene
- Tetik nokta aranması
- Taut bant, local twitch response, jump sign gibi ek bulguların aranması
Twitch response;
Muayene sırasında palpasyon, kasta sert band üzerinde parmağın kaymasına yol açacak görülebilir veya palpe edilebilir ani kasılma, irkilmeye neden olur. Üzerine uzun süreli basınç uygulamayla ağrı azalır.
Tedavi;
- Eğitim
- Düzenli egzersiz
- Germe ve sprey
- Tetik nokta enjeksiyonu
- Diğer (masaj, biofeedback, TENS, ilaç)