Kalça Ağrıları

Kalça eklemi; femur başı ile pelvis asetabulumun arasında oluşan bir eklemdir.

• Vücut ağırlığını taşır.
• Yürüme işlevini sağlar.
• Gövdenin bacaklar üzerindeki olan hareket işlevini sağlar.

Kalça ekleminin kapsülü güçlü ve kalındır. Omuzun aksine kalça eklemi stabilitesinde son derece önemlidir. Femur başını bir eldiven gibi sarar ve femur boynunun altına yapışır. Femur boynu intrakapsüler olmasına karşılık, büyük ve küçük trokanter ekstrakapsülerdir.

Her alınan 1 kg. kalçaya 3 kg.  olarak yansır.

Vücut ağırlığı kalça eklemine;

• Koşarken 5 kat,
• Ayağa kalkarken 4-7 kat,
• Merdiven inip çıkarken 7 kat ağırlık yansır.

En sık kalça ağrısı nedenleri:

• Konjenital kalça çıkığı
• Asetabuler displazi
• Legg-Perthes Hastalığı
• Femur başı epifiz kayması
• Konjenital koksa vara

Yürüme de kalçamızda;

• Yürüme kalça kapsülü, ligaman, fasiyalar ve kalça ekleminin fleksör kaslarının tekrarlayan gerilmelerine yol açar.
• Yürümede artarda gelen her adım bacağın tam ekstansiyon da olmasını gerektirir.
• Normal yürümede femur pelvis üzerinde ve tibia femur üzerinde döner.

Eklem Hastalıkları:

• Dejeneratif eklem hastalıkları: Osteoartrit, DISH
• Enflamatuar hastalıklar: Romatoid artrit, AS
• Enfeksiyonlar: Septik artrit, tbc
• Metabolik Eklem hastalıkları: Gut, Psödugut, okronosis
• Tümörler: Pigmente villonoduler sinovit, sinovyal kondromatosis, sinoyal sarkom
• Çocukluk hastalıkları: Geçici sinovit, Juvenil kronik artrit

Periartiküler Hastalıklar:

• Bursitler : Trokanterik, iliopektineal, iskiogluteal
• Tendinitler: Adduktor tendinit
• Heterotropik osssifikasyon
• Snapping kalça sendromu

Kemik Yapı Hastalıkları:

• Kemik lezyonları: Fraktürler, stres fraktürleri, metabolik kemik hastalıkları, neoplazmlar
• Çocukluk çağı kemik hastalıkları: Konjenital kalça çıkığı, Koksa vara, Femur başı epifiz kayması,
• Legg-Calve-Perthes Hastalığı

Diğer Nedenler:

• Nörolojik hastalıklar: Sıkışma nöropatileri (meraljia parestetika)
• Vasküler hastalıklar: İliac damarların aterosklerozu
• Yansıyan ağrılar: Torakolomber omurga hastalıkları, intra abdominal yapılardan kaynaklanan ağrılar

Kalça Osteoartriti: (Kalça Kireçlenmesi)

• Kalça osteoartriti geniş bir yaş dağılımında görülebilir.
• Çok az da olsa erkek baskınlığı söz konusudur.
• Primer ve sekonder koksartroz olmak üzere iki gruba ayrılır.
• Konjenital kalça çıkığı, Perthes Hastalığı, bacak uzunluk farkları ve asetabular displazi gibi altta yatan etyolojik faktörler saptanabilirse de %80 olguda bir sebep yoktur.

Etyolojik Faktörler:

• İdiopatik
• İnstabilite: DKÇ, kalça displazileri
• Ekleme aşırı yük binmesi ve yük dengesinin bozulması: Epifiz kayması, Perthes sekeli, kemiksel şekil bozukluğu, koksa vara, anteversiyon
• Avasküler nekroz
• Direkt kıkırdak travması
• Mekanik nedenler: Bacak kısalıkları vs.

Risk Faktörleri:

• Erkeklerde prevelans daha yüksek olmakla birlikte, cinsiyet tek başına risk faktörü değildir.
• İleri yaş (55 yaş üzeri)
• Obezite
• Vücut kitle indeksi 35 ten büyük olanlarda rölatif risk artışı vardır.
• Stereotipik repetetif kullanım (Çiftçilik)
• Ergenlik çağındaki aşırı fiziksel aktivite.
• Üst kutbu tutan formu en sık rastlanılanıdır. Femur başının superolateral deplasmanı sık görülür. %60
• Medial kutup tutulumu daha nadir görülür ve femur başının medial deplasmanına ve asetabulum protrüzyonuna neden olur. %25
• Tüm eklemin katıldığı forma da konsantrik patern adı verilir. %15

Semptomlar:

• Ağrı
• Kısa süreli sabah tutukluğu genellikle mevcuttur. (30 dakikadan kısa)
• Gün içerisinde inaktiviteyi takiben de kısa süreli tutukluk olabilir.
• Hareket kısıtlılığı.
• Çorap ve ayakkabı giyme gibi eğilmeyi gerektiren hareketlerde güçlük çekerler.

Bulgular:

• Kasık bölgesinde ve eklemin ön yüzünde hassasiyet olabilir.
• Antaljik yürüyüş dikkati çekebilir.
• Trokanterik bursit nedeni ile lateral de de hassasiyet olabilir.
• Eklemdeki pasif hareket kısıtlanmıştır ve muayene sırasında eklemin hareket sınırına ulaşıldığında ağrı gelişir.
• Genellikle ilk olarak etkilenen ve kısıtlılığın en belirgin olduğu hareket internal rotasyondur.

Klinik seyir;

• Radyolojik olarak osteoartritik olan 8 kalçadan birinde hiçbir zaman ağrı gelişmedi.
• Başlangıçta ağrı yakınması olanların 2/3 ‘inde ağrı azaldı.
• Fonksiyonel kısıtlanma 10 yıllık takipte artış gösterdi.
• Hastaların 1/3’i, günlük yaşantılarında yardım kullanır hale gelmişlerdir.

 Tedavi:

• Tedavi prensipleri genel olarak diğer eklemlerde gelişen osteoartrit ile aynıdır.
• Tedavide temel amaç, ağrının azaltılması, eklem hareket açıklığının korunması veya arttırılması suretiyle yaşam kalitesinin düzeltilmeye çalışılmasıdır.

Osteoartrit tedavisinin esasları:

• Eğitim: Hastanın durumunun, hasta, yakınları ve bakıcısı tarafından çok iyi anlaşılmasının sağlanması ve hastaya nasıl yardımcı olabilecekleri konusunda bilgilendirilmeleri.
• Semptomların iyileşmesi: Ağrı, katılık ve diğer semptomları kontrol altına alarak hastada oluşturdukları risklerin önlenmesi.
• Handikapı minimal düzeye indirmek: Uygun rehabilitasyon teknikleri ile fonksiyonel yetersizlik ve handikapı minimal düzeye indirmek.

Osteoartrit tedavisinde uygulanan tedavi yöntemlerini 3 grupta toplayabiliriz:

• İlaç dışı tedavi
• İlaç tedavisi
• Cerrahi müdahale

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yöntemleri:

• Ağrı: Sıcak ve soğuk uygulamalar, akupunktur, TENS, whirlpool, kanedyen desteği, bacak boyu eşitsizliklerinde tabanlık kullanımı.
• Eklem Hareket Açıklığı Koruma: Fleksiyon, ekstansiyon, rotasyonel germe egzersizleri, yüzükoyun yatma.
• Kas Zayıflığı ve Atrofisi: İzometrik egzersizler (abduktor ve kuadriseps)
• Günlük Yaşam Aktivitesi: Adaptif cihazlar, mesleki ve diğer günlük aktivitelerin düzgün yapılmasının sağlanması.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yöntemleri:

• Ağrı: Sıcak ve soğuk uygulamalar, akupunktur, TENS, whirlpool, kanedyen desteği, bacak boyu eşitsizliklerinde tabanlık kullanımı.
• Eklem Hareket Açıklığı Koruma: Fleksiyon, ekstansiyon, rotasyonel germe egzersizleri, yüzükoyun yatma.
• Kas Zayıflığı ve Atrofisi: İzometrik egzersizler (abduktor ve kuadriseps)
• Günlük Yaşam Aktivitesi: Adaptif cihazlar, mesleki ve diğer günlük aktivitelerin düzgün yapılmasının sağlanması.
• Sıcak uygulama: Ağrı ve kas spazmı azalır, kollajen elastikiyeti artar, eklem hareket açıklığı kolaylaşır. Kas kontraksiyon yeteneği artar.
• Krioterapi: Akut enflamasyonda dolaşımı yavaşlatır, ödemi ve ağrıyı azaltır. (Cold pack ve soğuk sprey)
• Hidroterapi: Yer çekimini elimine ederek egzersize uygun ortam sağlar. Relaksasyon ve proprioseptif feed back sağlar. Venöz göllenme engellenir
• Elektroterapi: Analjezik amaçla orta ve alçak frekanslı akımlar kullanılır. En çok kullanılan modalite TENS’ dir. Diadinamik akımlar ve interferansiyel akımlar da kullanılmaktadır.
• Masaj ve mobilizasyon: 1-Eklem ve yumuşak doku mobilizasyonunun kısıtlı olduğu durumlarda aktif eklem hareket açıklığından daha fazla bir noktaya kadar eklemin zorlanması esasına dayanır. 2-İnflamasyon varlığında uygulanmamalıdır. 3-Kas spazmının çözülmesinde masaj faydalı olabilir.
• Egzersiz:

1. Egzersiz tedavisinde temel hedef fonksiyonu arttırırken ağrıyı azaltmaktır.
2. İstirahat, gevşeme ve egzersiz dengesi iyi ayarlanmalıdır.
3. Egzersiz ile eklem hareket açıklığı korunur ya da artar, kuvvet, endurans ve eklem stabilitesi artar, yorgunluk azalır ve iyilik hissi artar.
4. Hareket, eklem ve kıkırdağın beslenmesi ve toksinlerin uzaklaştırılmasına katkıda bulunur.
5. Akut inflamasyon varlığında ya da ciddi kas güçsüzlüğü varlığında yük taşıyan eklemlere major stres yükleyen egzersizlerden kaçınılır, pasif egzersizler ve istirahat önerilir.
6. Egzersiz, afferent ağrı yollarının inhibisyonunu sağlar. Relaksasyona katkıda bulunarak ağrı- gerginlik kısır döngüsünü kırar.

Uygulanan egzersizler:

• İzometrik egzersizler: İmmobilizasyonu sürdürürken kasılma sağlar. Eklemde daha az mekanik stres oluşturur. İnflamasyon döneminde ve egzersizin başlangıcında önerilir.
• Dinamik egzersizler: Kronik dönemde önerilir. İzotonik ve izokinetik egzersizlerdir.
• Germe ve EHA egzersizleri: İnflamasyon varlığında dikkatli uygulanmalıdırlar.
• Su içi egzersizler: Yer çekiminin eliminasyonu ve suyun kaldırma kuvveti ile ekleme binen yük azalır. Kas güçsüzlüğü olan hastaların eğitiminde yarar sağlar.
• Aerobik egzersizler: OA’li hastalarda endurans düşüktür. Yürüme, bisiklet, yüzme önerilir.

İş ve Uğraşı Terapisi:

• Günlük yaşam aktiviteleri ve iş aktivitelerine yönelik gerekli cihazlama için değerlendirilir.
• Eklem koruması ve enerji tasarrufu öğretilir. Hastanın tek katlı bir evde oturması ve ağrılı tırmanışlardan kaçınması önerilebilir.
• Tuvalet yükseltici oturaklar, çorap giyme için yardımcı cihazlar, banyo ve tuvalette yardımcı duvar barları konulması önerilir.
• Yürüme transfer yardımcıları: Baston: Yük aktarımına en az katkıda bulunan araçtır. Hızlı mobilizasyona izin vermesi avantajıdır. Kanedyen ve Koltuk değneği: Bastondan daha stabildirler. Walker: En stabil olan yürüme yardımcısıdır. Mobilizasyonu en zor olandır.

Medikal Tedavi:

• Osteoartrit tedavisinde kullanılan ilaçlar, ilaç dışı tedaviye destek amacıyla verilir.
• Osteoartritte temel tedavi, ilaç dışı tedavidir. İlaç dışı tedavi ile ilaç tedavisi kombine edildiğinde daha iyi sonuç elde edilebilir.
• Osteoartriti önleyen herhangi bir ilaç tedavisi olmamasına rağmen eklem hasarını veya yan etkilerin gelişimini yavaşlatacak yöntemler denenmektedir.
• Aneljezik (parasetamol)
• Antienflamatuarlar (NSAİD)
• Tramadol merkezi etkili olarak analjezik etkili bir opioid agonistidir. Medikal tedaviye cevap vermemiş ya da NSAİD lerin kontrindike olduğu renal fonksiyonu azalmış kişilerde tercih edilir.
• Kondropretektif ilaçlar kıkırdak matriks yapımını uyaran ve/veya matriks yıkımını inhibe eden ilaçlardır.
• İnvitro proteoglikan sentezini uyarırlar ve metalloproteinazları inhibe ederler.

Örnekler: Negatif yüklü yüksek sülfatik protein molekülleri, SP-54, glikozaminoglikan polisülfat (Arteparon), glikozaminoglikan peptid kompleksi (Rumalon).

İntraartiküler tedaviler:

• Glukokortikoidler
• Hyaluronik asit
• Morfin